Jednym z najtragiczniejszych wydarzeń II wojny światowej w okupowanej Polsce była niemiecka akcja wysiedleńczo-osadnicza na Zamojszczyźnie, która została uznana za "Pierwszy obszar osiedleńczy w Generalnym Gubernatorstwie". W listopadzie 1941 r. na rozkaz Odilo Globocnika Niemcy przeprowadzili sondażowe wysiedlenia siedmiu wsi położonych wokół Zamościa. Początek właściwej, zmasowanej akcji wysiedleńczej w regionie przypadł 27 listopada 1942 r. we wsi Skierbieszów. Pierwsza faza wysiedleń trwała do końca 1942 r. i objeła wsie powiatu zamojskiego i tomaszowskiego. Druga rozpoczęła się 13 stycznia i trwała do 6 marca 1943 r. Wysiedlono wtedy wsie powiatu hrubieszowskiego. Ostatnia faza wysiedleń, obejmująca przede wszystkim powiat biłgorajski, przypadła na lato 1943 r. Wysiedlana w skrajnie barbarzyński sposób ludność trafiała do obozów przejściowych w Zamościu, Zwierzyńcu i Biłgoraju. Po selekcji kierowana była na roboty do Rzeszy, do obozów koncentracyjnych Auschwitz, na Majdanek lub do tzw. wsi rentowych w dystrykcie warszawskim.

Fot 1. Obóz przejściowy w Zamościu, skrzyżowanie ulic Okrzei i Piłsudskiego, Muzeum Zamojskie w Zamościu

Szczególny los spotkał dzieci z zamojskich wsi. Z 30 tys., dotkniętych wysiedleniami, znaczną część przeznaczono do zniemczenia i trafiła do niemieckich rodzin adopcyjnych. Ok. 10 tys., straciło życie. Do sierpnia 1943 r. wysiedlono 110 tys. Polaków z 294 wsi. Na opuszczonych ziemiach osiedlono 10–13 tys. Niemców. Tragedia ludności Zamojszczyzny stała się bezpośrednią przyczyną podjęcia akcji zbrojnej przez Polskie Państwo Podziemne. Oddziały partyzanckie przeprowadziły ok. 300 akcji zbrojnych. Międzynarodowy Trybunał w Norymberdze uznał akcję wysiedleń Zamojszczyzny i germanizacji dzieci za zbrodnie przeciwko ludzkości, a konferencja UNESCO w Trogen z 1948 r. za zbrodnię ludobójstwa.

Fot. 2 Dożywianie dzieci przez Niemców z zamojskiech koszarach, Muzeum Zamojskie w Zamościu

 Projekt dofinansowany został ze środków Muzeum Historii Polski i Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego 
w ramach programu „Patriotyzm Jutra”.